سرویس جهان مشرق – جنگ کنونی اسرائیل علیه غزه، جبهه‌های گسترده‌تری نیز دارد که از جمله‌ی آن‌ها مبارزه‌ی ملت‌های سراسر جهان با دولت‌ها و شرکت‌های حامی رژیم صهیونیستی است. یکی از این مبارزه‌ها در قالب تحریم شرکت‌هایی است که به شکل مستقیم یا غیرمستقیم حامی این رژیم تلقی می‌شوند.

شاید یکی از اولین نام‌هایی که در این‌باره به ذهن ما ایرانی‌ها خطور می‌کند، «کوکاکولا» باشد. اما از آغاز جنگ در نوار غزه، مردم در سراسر جهان دست به تحریم نشان‌های تجاری آمریکایی و اسرائیلی دیگری نیز زده‌اند؛ تحریم‌هایی که اتفاقاً تا اندازه‌ای مؤثر واقع شده‌اند. پایگاه اینترنتی شبکه‌ی خبری «الجزیره» اخیراً طی گزارشی تحت عنوان «جنگ اسرائیل علیه غزه: آیا بایکوت‌ها دارند به نشان‌های تجاری آمریکایی ضربه می‌زنند؟ [۱]» بخشی از نتایج این کارزارهای مردمی را تشریح کرده است. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، ترجمه‌ی گزارش الجزیره است.

«کوکاکولا» یکی از نشان‌های تجاری آمریکایی که در ایران نفوذ کرده و بحث‌های زیادی بر سر تحریم آن وجود دارد. مردم در سراسر جهان، و به‌ویژه خاورمیانه، از آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه، اقدام به تحریم محصولات شرکت‌های آمریکایی و حامی اسرائیل کرده‌اند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› روایت خواندنی خبرنگار فلسطینی-آمریکایی از معنای «تونل» و «گروگان» در نوار غزه

مک‌دونالد می‌گوید [برای اولین بار از حدود چهار سال پیش، در یک بازه‌ی سه‌ماهه] به اهداف فروشش دست پیدا نکرده[۲] و یکی از دلایل این مسئله، تحریم محصولاتش در برخی از نقاط جهان به خاطر حمایتی است که تصور می‌شود این شرکت از اسرائیل می‌کند. مقامات مک‌دونالد اخیراً گفتند جنگ در غزه بر عملکرد این شرکت در برخی مناطق طی سه‌ماهه‌ی آخر سال ۲۰۲۳ «تأثیر معناداری» گذاشته است. رشد فروش مک‌دونالد در خاورمیانه، چین، و هند در این بازه‌ی سه‌ماهه معادل ۰/۷ درصد و بسیار کم‌تر از پیش‌بینی‌ها بوده است. این شرکت فست‌فود تنها یکی از چندین نشان تجاری آمریکایی‌ای است که به خاطر حمایتی که گفته می‌شود از جنگ اسرائیل در غزه می‌کنند، مورد تحریم و اعتراض قرار گرفته‌اند.

در شبکه‌های اجتماعی فهرست‌هایی از نشان‌های تجاریِ متهم به حمایت از اسرائیل در حال دست‌به‌دست شدن هستند، اگرچه روابط این نشان‌ها با اسرائیل اغلب به‌وضوح توضیح داده نمی‌شود. این کارزار فشار بخشی از یک کارزار بزرگ‌تر «بایکوت، واگذاری، و تحریم» (BDS) است که از سال ۲۰۰۵ به این سو نشان‌های تجاری طرفدار اسرائیل را هدف قرار داده است. در ادامه، می‌خوانید که کدام نشان‌ها می‌گویند تا کنون چگونه هدف این کارزار قرار گرفته‌اند:

شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای فست‌فود «مک‌دونالد» یکی از اهداف کارزارهای تحریمی مردمی در خاورمیانه بوده است. این شرکت آمریکایی اذعان دارد که این کارزارها مؤثر واقع شده‌اند و آمار فروش این شرکت در خاورمیانه را تحت تأثیر قرار داده‌اند. (+)

مک‌دونالد

مک‌دونالد، غول فست‌فود جهان، به طور خاص در ماه اکتبر خشم منتقدان اسرائیل، به‌ویژه در خاورمیانه، را برانگیخت؛ زمانی که شعبه‌ی اسرائیل این شرکت هزاران وعده‌ی غذایی رایگان به سربازان اسرائیلی داد؛ ماه اکتبر همان ماهی بود که اسرائیل بمباران و تهاجم زمینی خود را در غزه آغاز کرد؛ تهاجمی که تا کنون بیش از ۲۸۰۰۰ نفر را به کام مرگ کشیده است.

فعالان اجتماعی از ماه اکتبر، خواستار تحریم مک‌دونالد در سراسر جهان شده‌اند. تأثیر این کارزار در خاورمیانه بیش‌تر بوده است؛ جایی که حداقل ۵ درصد از شعبه‌های این شرکت ثبت شده‌اند. در حالی که نرخ رشد فروش هدف مک‌دونالد در خاورمیانه، هند، و چین در بازه‌ی اکتبر تا دسامبر ۵.۵ درصد تعیین شده بود، این شرکت صرفاً به رشد ۰/۷ درصدی دست یافت؛ و احتمالاً اگر فقط خاورمیانه را در نظر بگیریم، فروش مک‌دونالد حتی کاهش هم داشته است.

فروش جهانی این شرکت در همین مدت ۳/۴ درصد رشد داشت، در حالی که در سه‌ماهه‌ی قبل ۸.۸ درصد بود. شعبه‌های مک‌دونالد در عربستان، عمان، کویت، امارات، اردن، بحرین، و ترکیه با صدور بیانیه‌هایی از کارزار توزیع غذای رایگان در اسرائیل اعلام برائت کردند[۳] و در مجموع متعهد شدند کمک‌هایی به ارزش ۳ میلیون دلار به غزه ارائه دهند. «کریس کمپچینسکی» مدیرعامل مک‌دونالد، با اعلام این‌که تا وقتی جنگ ادامه دارد، این شرکت انتظار تغییرات قابل‌توجهی را در این اعداد و ارقام ندارد، می‌گوید: «آن‌چه دارد رخ می‌دهد یک تراژدی انسانی است و من فکر می‌کنم این موضوع بر نشان‌های تجاری‌ای مانند ما تأثیر می‌گذارد.»

«مک‌دونالدز» غول آمریکایی صنعت فست‌فود جهان، اگرچه در ایران حضور ندارد، اما در بسیاری دیگر از کشورهای خاورمیانه، از جمله در کشورهای اسلامی، شعبه‌های مختلفی دارد. مردم این کشورها اخیراً به کارزار تحریم این نشان تجاری آمریکایی پیوسته‌اند. (+)

استارباکس

[بزرگ‌ترین] شرکت کافی‌شاپ‌های زنجیره‌ای [جهان]، «استارباکس»، اخیراً پس از مواجهه با کاهش رشد، چشم‌انداز فروش سالیانه‌اش را کاهش داد. این شرکت اکنون انتظار دارد فروشش در سال (در سطح جهانی و در آمریکا) از ۴ تا ۶ درصد افزایش یابد؛ رقمی پایین‌تر از محدوده‌ی قبلی، یعنی ۵ تا ۷ درصد. «لاکسمان ناراسیمان» مدیرعامل این شرکت، به خبرنگاران گفت جنگ در غزه «تأثیر قابل‌توجهی بر آمار مراجعه و فروش» استارباکس در خاورمیانه گذاشته است. فروش استارباکس در آمریکا نیز کاهش یافته است. معترضان آمریکایی علیه این شرکتِ مستقر در شهر «سیاتل» کارزار به راه انداخته‌اند و خواستار موضع‌گیری آن علیه اسرائیل شده‌اند.

شعبه‌ای از کافی‌شاپ‌های زنجیره‌ای شرکت آمریکایی «استارباکس» در اندونزی. فروش استارباکس، نه‌تنها در خاورمیانه، بلکه در خود آمریکا نیز در نتیجه‌ی کارزار تحریمی حامیان فلسطین کاهش یافته است. (+)

مشکلات استارباکس از زمانی شروع شد که «اتحادیه‌ی کارگران استارباکس»، متشکل از هزاران کافه‌دار در بیش از ۳۶۰ شعبه‌ی استارباکس در آمریکا، چند روز پس از شروع جنگ غزه، طی پیامی در «ایکس» [توئیتر سابق] حمایت خود را از فلسطینی‌ها نشان داد. این پیام کم‌تر از یک ساعت بعد حذف شد. استارباکس در دادگاهی در آیووا به دلیل تعدی به نشان تجاری‌اش، از این اتحادیه شکایت کرد و از اتحادیه خواست استفاده از نام و نشان استارباکس را متوقف کند. استارباکس در دادخواست خود گفت پیام مذکور منعکس‌کننده‌ی «حمایت از حماس» بوده و به‌شدت به اعتبار این شرکت لطمه زده است؛ و افزود که معترضان بیش از هزار بار با این شرکت تماس گرفته‌اند و برخی از شعبه‌هایش را تخریب کرده‌اند. اتحادیه نیز متقابلاً در یک دادگاه فدرال در پنسیلوانیا درخواست کرد اجازه‌ی ادامه‌ی استفاده از نشان استارباکس را داشته باشد و همچنین استارباکس را به افترا متهم کرد. بسیاری از مردم اندونزی[۴]، کشوری که بیش‌ترین جمعیت مسلمان را در جهان دارد، از زمان شروع جنگ، استارباکس و مک‌دونالد را تحریم کرده‌اند.

تجمع اعتراضی حامیان فلسطین در اندونزی مقابل یکی از شعبه‌های «مک‌دونالد». اندونزی که میزبان بیش‌ترین جمعیت مسلمان در جهان است، از آغاز جنگ در غزه، شاهد تحریم نشان‌های آمریکایی بوده که حامی رژیم صهیونیستی تلقی می‌شوند. (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› جنایت حمله به بیمارستان المعمدانی کار چه کسی بود؟

کوکاکولا

«کوکاکولا» شرکت تولیدکننده‌ی نوشابه‌های گازدار، از مدت‌ها قبل هدف ترکش جنگ‌های خاورمیانه قرار گرفته است. از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۹۱، کوکاکولا، به دلیل ساخت کارخانه‌ی بسته‌بندی در اسرائیل، رسماً توسط اتحادیه عرب تحت تحریم بود. اکنون نیز دوباره، نشان تجاریِ قرمزرنگ این شرکت در فهرست نشان‌هایی به چشم می‌خورد که برای تحریم در کانال‌های رسانه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شوند.

اگرچه به نظر نمی‌رسد کوکاکولا اخیراً اقدامی در حمایت از اسرائیل انجام داده باشد، اما ظاهراً روابط گذشته‌ی این شرکت با اسرائیل و همچنین شهرت آن به عنوان یک نشان تجاریِ آمریکایی، برای تحریم کافی هستند. پارلمان ترکیه ماه نوامبر [سال ۲۰۲۳] لایحه‌ای را تصویب کرد که به موجب آن نوشیدنی‌های کوکاکولا باید از مغازه‌ها و رستوران‌های ترکیه جمع‌آوری می‌شدند. شرکت توزیع‌کننده‌ی کوکاکولا در ترکیه گزارش داده است که طی سه‌ماهه‌ی آخر سال ۲۰۲۳ با کاهش ۲۲ درصدی آمار فروش مواجه شده است. در همین حال، در مصر، تحریم کوکاکولا و سایر نوشابه‌های آمریکایی موجب احیای یک نشان تجاری ۱۰۰ ساله‌ی محلی تولیدکننده‌ی نوشابه موسوم به «اسپیرو اسپاتیس» شده که اخیراً شاهد افزایش فروش بوده است[۵].

تحریم «کوکاکولا» و نوشابه‌های آمریکایی دیگر در مصر موجب احیای نشان محلی «اسپیرو اسپاتیس» قدیمی‌ترین تولیدکننده‌ی نوشابه در این کشور شده است. (+)

دومینو

«دومینو» شرکت تهیه‌ی پیتزا که در آمریکا مستقر است، اما در سراسر جهان شعبه دارد، نیز با مشکل مواجه شده است. پیام‌های شبکه‌های اجتماعی حاکی از آن هستند که دومینو به سربازان اسرائیلی غذای رایگان داده است؛ اگرچه هیچ مدرکی در حمایت از این ادعا وجود ندارد. فروش این نشان تجاری در آسیا طی نیمه‌ی دوم سال ۲۰۲۳، معادل ۸/۹ درصد کاهش داشت[۶] و یکی از مقامات این شرکت می‌گوید این کاهش عمدتاً به این دلیل است که مشتریان دومینو در مالزی، این شرکت را با آمریکا، یک متحد اسرائیل است، مرتبط می‌دانند. هزاران مالزیایی در حمایت از پایان جنگ اسرائیل در غزه تظاهرات کرده‌اند. دفتر «انور ابراهیم» نخست‌وزیر این کشور، نیز ماه دسامبر اعلام کرد پهلو گرفتنِ تمامی کشتی‌های متعلق به اسرائیل، حامل پرچم اسرائیل، یا عازم به اسرائیل در اسکله‌های مالزی ممنوع است. این کشور هیچ رابطه‌ی دیپلماتیکی با اسرائیل ندارد. «دونالد مِی» مدیر «کسب‌وکارهای پیتزایی دومینو» در همین‌باره به تحلیلگران گفت: «بر کسی پوشیده نیست که نشان‌های تجاری آمریکایی در آسیا (البته من در حال حاضر عمدتاً در مورد مالزی صحبت می‌کنم) تحت تأثیر اتفاقاتی قرار گرفته‌اند که اکنون در خاورمیانه دارد رخ می‌دهد.»

در همین‌باره بخوانید:

›› رژیم صهیونیستی کدام اخبار را درباره جنگ غزه سانسور می‌کند؟